Reverse proxy va load balancing

1. Reverse Proxy (Teskari proksi)

Reverse Proxy — bu foydalanuvchi bilan server o'rtasida vositachi (oraliq) bo'lib xizmat qiladigan server. U kiruvchi so'rovlarni qabul qilib, ularni ichki serverlarga (masalan, backend API'ga va eng oddiy misol bu nginx reverse proxy) uzatadi, so'ngra javobni foydalanuvchiga qaytaradi.

1.1 Misol:

Foydalanuvchi example.com saytiga kiradi.

Nginx serveri (reverse proxy) bu so'rovni oladi.

Nginx bu so'rovni ichki localhost:3000 (masalan, Node.js) serverga uzatadi.

Node.js javobni qaytaradi → Nginx → foydalanuvchiga yuboradi.

1.2 Foydasi:

Xavfsizlik: Foydalanuvchi haqiqiy backend IP manzilini bilmaydi.

SSL/TLS offloading: HTTPS bilan ishlashni Nginx bajaradi, backend esa HTTP’da ishlaydi.

Caching: Ma'lumotlar keshlanadi va tez yetkaziladi.

Static fayllar: Frontend fayllarni xizmat qiladi (.html, .css, .js).

---

2 Load Balancing (Yuklama muvozanatlovchi)

Load Balancer — bu ko'p backend serverlar orasida so'rovlarni taqsimlaydi. Maqsad: yuklamani teng taqsimlash va tizimning barqaror ishlashini ta’minlash.

2.1 Misol:

Sizda 3 ta Node.js server bor:

localhost:3001

localhost:3002

localhost:3003

Nginx oldida load balancer konfiguratsiyasi yozilgan.

Har bir kiruvchi so'rovni u har xil serverga yuboradi (navbati bilan yoki eng kam band bo'lganiga).

2.2 Load balancing strategiyalari:

Round Robin – navbati bilan aylantirib yuboradi.

Least Connections – eng kam ulanishga ega serverga yuboradi.

IP Hash – foydalanuvchining IP manziliga qarab yuboradi.

3. Tasavvur qilaylik:

• Bizda 3 ta backend server bor:

  • http://localhost:3001
  • http://localhost:3002
  • http://localhost:3003

• Foydalanuvchi sizning domeningiz: http://myapp.uz orqali murojaat qiladi.

• Siz istaysizki, Nginx foydalanuvchi so'rovlarini bu 3 serverga muvozanatli (load balancing) qilib uzatsin.

---

nginx.conf yoki sites-available/myapp.conf konfiguratsiyasi:

# 1. HTTP blok – umumiy sozlamalar
http {
    upstream backend_servers {
        # 2. Bu yerda backend serverlar ro'yxati – Load balancing qilinadi
        server 127.0.0.1:3001;
        server 127.0.0.1:3002;
        server 127.0.0.1:3003;

        # Round-robin usuli avtomatik ishlaydi
    }

    server {
        listen 80; # 3. HTTP so'rovlarni 80-port orqali qabul qilamiz
        server_name myapp.uz; # 4. Domen nomi (real domen ham bo'lishi mumkin)

        # 5. Static fayllar joylashgan joy (masalan, React build)
        location / {
            root /var/www/myapp-frontend;
            index index.html;
            try_files $uri /index.html;
        }

        # 6. API so'rovlar (masalan, /api) backend serverlarga uzatiladi
        location /api/ {
            proxy_pass http://backend_servers; # 7. Bu yerda load balancer ishlaydi
            proxy_http_version 1.1;

            # 8. Quyidagilar foydalanuvchi ma’lumotlarini saqlash uchun kerak
            proxy_set_header Host $host;
            proxy_set_header X-Real-IP $remote_addr;
            proxy_set_header X-Forwarded-For $proxy_add_x_forwarded_for;
            proxy_set_header X-Forwarded-Proto $scheme;
        }

        # 9. Error page
        error_page 500 502 503 504 /50x.html;
        location = /50x.html {
            root /usr/share/nginx/html;
        }
    }
}

---

Qadam-baqadam tushuntirish:

Qadam	Qator	Izoh
1	http {}	Barcha HTTP konfiguratsiyalar shu blokda bo'ladi
2	upstream backend_servers	Bu nom bilan biz bir nechta serverni guruhlaymiz
3	listen 80	HTTP trafikni 80-portda eshitadi
4	server_name myapp.uz	Saytingiz domeni (localda ham test qilsa bo'ladi)
5	location /	Foydalanuvchi sahifaga kirsa (masalan, myapp.uz/), frontend fayllarni beradi
6	location /api/	API so'rovlar shu yo'nalish orqali uzatiladi
7	proxy_pass http://backend_servers	So'rovlar 3001, 3002, 3003 ga navbati bilan uzatiladi
8	proxy_set_header	Foydalanuvchining IP va boshqa kontekstlarini saqlab yuboradi
9	error_page	Agar server xato qilsa, foydalanuvchiga foydali sahifa ko'rsatadi

---

Ishlatish uchun:

1. Bu faylni /etc/nginx/sites-available/myapp.conf ga yozing

2. So'ng link yarating:

sudo ln -s /etc/nginx/sites-available/myapp.conf /etc/nginx/sites-enabled/

3. nginx konfiguratsiyasini tekshiring:

sudo nginx -t

4. Nginx’ni qayta ishga tushiring:

sudo systemctl restart nginx

---

Test qilish:

• Brauzerga http://myapp.uz/api/hello deb kirganingizda,
• So'rov backend_serversdan biriga (3001, 3002 yoki 3003) boradi
• Har bir server logiga qarab, qaysi biri javob berganini ko'rishingiz mumkin

---

4. Reverse Proxy vs Load Balancer

Xususiyat	Reverse Proxy	Load Balancer
Maqsad	So'rovni oraliq orqali uzatish	Yuklamani bir nechta serverga taqsimlash
Foyda	Xavfsizlik, SSL, caching	Performance, scalability
Foydalanish	1 ta backend bilan ishlasa ham bo'ladi	Ko'p backendlar bo'lishi kerak
Texnologiyalar	Nginx, Apache, HAProxy	Nginx, HAProxy, AWS ELB, Traefik